Akciğer atardamarlarına pıhtı gitmesine akciğer embolisi (pulmoner emboli) denilir. Bu hastalıkta damarın eriştiği akciğer bölgesi kan ile beslenemeyeceği için fonksiyonunu kaybetmekte ve akciğer zarar görmektedir. Pıhtı ile tıkanan akciğer atardamarının büyüklüğü ne kadar fazla ise zarar gören akciğer dokusu da o kadar büyük olur. Bu nedenle nefes darlığından ani ölüme kadar değişen nitelikte bir klinikle karşımıza çıkabilir.
Toplardamar sistemi içerisindeki veya akciğer atardamarı içerisindeki hasarlanma nedeniyle pıhtı oluşumu olduğu söylensede ,travma, ilaç kullanımı, obesite, hareketsizlik, uzun süre yatma, kronik venöz yetersizlik, kanser hastalığı veya kronik hastalıklar, metabolik ve hormonal değişiklikler de damar içerisinde pıhtı oluşumuna neden olabilir. Sadece akciğer içerisinde değil vücudun herhangi bir yerindeki toplardamarda oluşan pıhtılar sağ dolaşım sistemi üzerinden akciğere ulaşarak emboliye neden olabilir. Pıhtı dışında yabancı cisim, yağ vb materyallerde emboli oluşturabilir ancak bunlar sıklıkla travma veya geçirilmiş cerrahiler sonrası görülmektedir. Günümüz teknolojisinin tıbba sunduğu imkanlar arttıkça bu hastalığın oluşum sıklığı daha iyi anlaşılmış hatta bazı kaynaklara göre tüm dünyada ölümcül hastalıklar sıralamasında 3. Sırada olduğu belirtilmiştir.
Ani gelişen büyük çaplı tıkanmalarda şiddetli nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı, yan ağrısı gibi belirgin şikayetler ile hastalar gelebileceği gibi, küçük çaplı damarların tıkanması nedeni ile belli belirsiz halsizlik, yorulma, efor kapasitesinde düşme gibi şikayetler ile hastalık kendini daha sinsi gösterebilir. Bu sinsi tutulum venöz yetersizliği ve varisleri olan hastalarda sıklık göstermektedir. Geç konulmuş tanılar , tekrarlayan emboliler nedeni ile akciğerde yüksek tansiyon oluşturmakta , sinsi ve ilerleyen Kronik pulmoner hipertansiyon hastalığına yol açabilmektedir.
Hastalığın tanısı için ayrıntılı hasta hikayesi (anamnez) alınmalıdır. Yine sistem taraması, kan testleri, hematolojik pıhtılaşma panel taraması, Akciğer fonksiyonları için solunum testi, ayaklarda olası venöz yetersizliğin tespiti için renkli utrasound kullanılabilir. Yine şüphe duyulan vakalarda akciğer sintigrafisi ve pulmoner arter anjiografisi ve bilgisayarlı tomografisi uygulanabilir.
Tedavide amaç emboliyi ortaya çıkaran sebebi ortadan kaldırmaktır. Kan sulandırıcı ilaçlar kullanılabilir. Şayet ani başlangıçlı oluştuysa pıhtı çözücü ilaçlar veya katater destekli pıhtı çözme işlemleri yapılabilir. Kronik akciğer hipertansiyonunda uygun hastalarda açık kalp cerrahisi prosedürü ile akciğer atardamarından kronik pıhtı temizleme işlemi(pulmoner endarterektomi) uygulanabilir. En uygun tanı ve tedavi tam teşekküllü kliniklerde mümkün olabilmektedir.
Korunmak için hareketli aktif bir yaşam tarzına sahip olmak gerekir. Tütün kullanımının sonlandırılması, havadar kıyafetlerin seçilmesi, obesite (şişmanlık) den kaçınılması gerekir. Yine kronik hastalığı olan veya venöz yetersizliği olan kişilerin kontrollerini aksatmaması ve tedavilerini düzenli olarak yapmaları şarttır.
