Akbay, sosyal güvenlik sisteminin, vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi ve asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişilerin yaşlılık, hastalık, malullük, işsizlik, iş kazaları gibi çeşitli nedenlerle çalışamadıkları dönemlerde onları korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan sistem olduğunu ifade ederek, bireylerin karşılaşabilecekleri mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik risklere karşı güvence sağlayan politika ve sistemler bütünü olduğunu söyledi.
Akbay, sosyal güvenlik sisteminin çalışanlara birçok fayda sunduğuna dikkat çekerek, kayıt dışı çalışma durumunda ise kişilerin bu haklardan mahrum kalacağını belirtti. Akbay, "Sigortasız çalışmak, kişinin kendisinin ve ailesinin yarınlarını tehlikeye atan en büyük risktir" dedi.
Sosyal güvenlik sistemi açısından üç tür kayıt dışılık olduğunu hatırlatan Akbay, bunları çalışan kişilerin sosyal güvenlik kurumuna hiç bildirilmemesi, çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi ve prime esas kazançlarının eksik bildirilmesi şeklinde sıralayarak her üç durumun da kayıt dışılık olarak ifade edilebileceğini ve yaptırıma tabi olduğunu belirtti. Kayıt dışı çalışmanın sadece kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi olarak düşünülmemesi gerektiğini söyleyen Akbay, kişilerin kazanç ve gün sayılarının doğru şekilde beyan edilmemesinin de kayıt dışılık olarak nitelendirildiğini kaydetti.
"Kayıt dışı çalışmayı rehberlikle azaltacağız"
Akbay, kayıt dışı azaltmayı rehberlikle azaltacaklarını belirterek, “Kayıt dışı istihdama neden olan etkenlerden bir tanesi de çalışanların ve işverenlerin sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini yeterince bilmemeleri ve sosyal güvenliğin önemi konusunda yeterli bilinç seviyesine sahip olmamalarıdır. Bu nedenle, Sosyal Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye çalışıyoruz” diye konuştu.
Akbay, yapılan denetim ve tespitlerde sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere yüksek tutarlarda idari para cezası uygulandığının altını çizerek, sigortasız işçi çalıştırmanın, sigortalı işçi çalıştırmaktan çok daha maliyetli ve riskli olduğunu söyledi. Akbay, örneğin bir işçinin 1 gün dahi sigortasız çalıştırıldığının denetim neticesinde anlaşılması halinde işverene 2023 yılı için en az 26 bin 829 TL idari para cezası uygulanacağını belirtti.
Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunduğuna dikkat çeken Akbay, sigortasız çalışan işçinin hasta olması durumunda sağlık yardımlarından yararlanamayacağını, uzun vadede emekli olamayacağını ve ölümü halinde de eş ve çocuklarına maaş bağlanamayacağını söyledi.
"Yapılan denetimler ve tespitler sonucu sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinin sigorta prim teşviklerinin de durdurulacak"
Yapılan denetimler ve tespitler sonucu sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinin sigorta prim teşviklerinin de durdurulacağının altını çizen Akbay, işverenlere yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanacağını hatırlattı. Ayrıca bu işverenlerin işyerlerinde meydana gelebilecek iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı ağır idari ve adli yükümlülüklerle karşı karşıya kalabileceklerini söyleyen Akbay, işverenlerin muhakkak kanundan doğan yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmeleri gerektiğini kaydetti.
Çalışanların çalışmalarının işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini kısa sürede öğrenebileceği yollara da değinen Akbay, çalışanların e-devlet şifresi ile sorgulama yapabileceklerini, 7 gün 24 saat “Alo 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi’ni arayabileceklerini ayrıca İl Müdürlüğünün yanı sıra Ortahisar, Akçaabat, Beşikdüzü, Araklı ve Of ilçelerinde bulunan sosyal güvenlik merkezlerine başvurarak da, sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadıklarını ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiklerini kısa sürede öğrenebileceklerini söyledi.
Akbay, çalışanların sigortasız çalıştıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini tespit ettiklerinde ihbar ve şikayetlerini; Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi ’Alo 170’e, en yakın sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine ya da CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden yapabileceklerini vurguladı.
Akbay, gerek işçilerin gerekse işverenlerin kayıt dışı çalışma ve çalıştırma yolunu tercih etmemelerini, hiçbir çalışanın canının kayıt dışı çalışacak kadar ucuz olmadığını, her alanda olduğu gibi sosyal güvenlik konusunda da kurallara uygun hareket etmenin birbirimize ve ülkemize olan sorumluluğumuzun bir gereği olduğunu sözlerine ekledi.
