Onikinci Osmanlı sadrazamı Zağanos Mehmed Paşa, Fatih Sultan Mehmed döneminde sadrazam ve kaptan-ı derya olarak görev yapan Osmanlı askeri komutanı ve devlet adamıydı.
Fatih Sultan Mehmet tarafından Çandarlı Halil Paşa'nın Yerine getirilen 1426 yılında doğan 1469 (42-43 yaşlarında) Balıkesir de vefat eden Zağnos paşa Aslen Arnavut kökenli olduğu söylense de bir rivayete görede Rum kökenli olduğu söylenir.
İstanbul'un Fethi, Belgrad Kuşatması, Mora Seferlerinde bulunmuş Aslen Hristiyan olan Zağanos Paşa, Devşirme sistemi ile Osmanlı hizmetine alınarak Müslüman oldu ve Yeniçeri Ocağı'nda hızla yükseldi.
II. Mehmed'in en güvendiği komutanlardan biri haline gelerek, hem askeri hem de siyasi alanda etkili bir rol oynadı.
1453'te sadrazam olan Zağanos Paşa, Belgrad Kuşatması'ndaki başarısızlığından sonra, 1456'da görevinden alındı. 1463 ile 1466 yılları arasında kaptan-ı derya olarak görev yaptı ve 1466'da Makedonya'nın Teselya valisi oldu.
Hakkındaki bir başka iddiaya göre ise, 1461 yılında Trabzon'un fethi esnasında Prenses Anna ile evlenmiştir.
1467-1469 yılları arasında ise Trabzon'da sancak beyliği yapmıştır.
Günümüzde de faal olarak kullanılan şehrin en önemli tarihi eserlerinden birisi olan, kendi ismi verilen Zağnos köprüsünü yaptırmıştır.
Ortahisar ile Gülbahar Hatun Mahallelerini birbirine bağlayan Zağnos Köprüsü, İskeleboz deresi üzerinde yer almaktadır.
İlk olarak Roma Dönemi’nde temelleri atılan köprü, Komnenoslar döneminde ahşap kısımlarla desteklenmiş,
1467 yılında Zağanos Paşa tarafından iki gözlü taş köprü olarak yeniden inşa edilmiştir.
Günümüzde kemerlerinde Roma ve Bizans dönemine ait izler görülebilen köprü, onarımlarla günümüze ulaşmış ve hâlen aktif olarak kullanılmaktadır.
Dönemin paşalarından İskender Bey ve Hamza Paşa gibi Hristiyan Arnavut kökenli olduğu söylensede
Zağnos Paşa'nın esasında Rum devşirmesi olduğu biliniyordu.
Bu nedenledir ki Trabzon'un fethinden sonra şehri yağmalatmadığı söylenilir.
Trabzon'un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmetle birlikte sık sık tebdili kıyafetlerle Trabzon sokaklarında dolaşır halkın nabzını yoklardı.
Fetihten sonra Trabzon Rumlarından yaklaşık bin kişiyi asimile etmek için orduya aldırmıştır.
Özellikle kommen imparatorluğunda yaşayan Rum ailelerinin kız çocuklarının bir kısmını şu anda sur dışı diye tabir edilen sotka civarına yerleştirmiş,
Bir kısmınıda günümüzde sur içi tabir edilen pazarkapı mahallesine yerleştirmiştir.
Trabzon'da görev yaptığı hizmet süresi içinde kalıcı eserler bırakmıştır.
Fetihten sonra Sultan Fatih tarafından özellikle Trabzon'da bırakılmıştır.
Çünkü Trabzon Rum devleti Roma ve Bizans'ın son kalesiydi.
Fetihten sonra burada tekrar bir ayaklanma istemeyen Sultan fatih özellikle bu konuda Zağnos paşa ya çok güvendiğini belirtmiştir.
Trabzon daha sonraları kanuni zamanında bile Osmanlı'nın gözde şehirlerinden birisi olmaya devam etmiştir.
Trabzonda doğup büyüyen Kanuni Sultan Süleyman'ın padişahlığında özellikle Macaristan zigetvar kuşatmalarında esir aldıkları ailelerin içinden özellikle el işçiliği ve hasır bilezik imalatıyla yetenekli olan kadınları, Trabzon'da ismi darıca olan ilçeye yerleştirmiştir.
Zağnos paşa, Trabzon'da kaldığı süre içerisinde Trabzon rum devletinden kalan hiç bir binayı yıktırmamış aksine korunması için talimatlar vermiştir.
Bugün Fatih Cami olarak bilinen Camii, Rum imparatorlarının taç giydiği Trabzon'un en büyük kilisesiydi.
Günümüze kadar ulaşmayı başaran bu yapının, geçmiş yıllarda yapılan kapsamlı restarasyonunda
zemininde paha biçilmez mavi freksler bulunsada zamanın idareciler tarafından üzerleri camekanla ve halılarla örtülerek kapatılmıştır.
Fatih camii yani eski büyük kilisenin altında Trabzon'u birbirine bağlayan günümüzde de izlerine rastlanan çok sayıda kaçış tünelleri vardır.
(Uzun ve tarihi değeri çok yüksek olan bu hikayeyi başka bir gün detaylı olarak yazmaya çalışacağım)
zağnos paşa İstanbul'un fethi sürecinde de önemli görevler yüklenmiştir.
İstanbul'un fethi öncesinde Rumeli Hisarı'nı yaptırmış,
İstanbul Kuşatmasına karşı çıkan çandarlı Halil Paşa'ya en ateşli muhalefeti yapan Zağnos paşa Sultan Fatih'in en güvendiği paşalarından biri olmuştur.
Rumeli Hisarı'ndaki 3 kulenin biri Halil Paşa, biri Sarıca Paşa, diğer güneydekine ise Zağanos Paşa adı verilerek Rumeli Hisarı'nın yapımı sonrası diğer 2 paşa ile birlikte padişahça onurlandırılmıştır.
Herkes tarafından çok bilinmese de, bir çağ açıp bir çağ kapatan Fatih Sultan Mehmet'in komutasındaki Osmanlı gemilerini Yapmış olduğu planlar dahilinde kara yolu ile Kasımpaşa'ya Haliç'e indirilmesini sağlayan Zağnos paşa Sultan Fatih'in bile zekasına hayranlık duyduğu askeri bir dehaydı.
Bununla birlikte Ulubatlı Hasan'ın kendi komuta ettiği birlikte bulunduğu ve askerlerinin emri altındaki tünelci ve istihkamcılarının büyük yararlılıklar gösterdiği bilinmektedir.
İstanbul'un ve Trabzon'un Fethinde göstermiş olduğu hizmetlerden dolayı Osmanlının en kudretli paşalarından biri olan Trabzon Sancak beyi Zağanos paşayı,
Rahmetle anıyorum.
Kalın sağlıcakla...