Interreg NEXT Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı!

Avrupa Birliği’nin 2007-2013 bütçeleme döneminden beri ülkemizin katılım sağladığı Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı, AB’nin; Doğu Avrupa, Güney Kafkaslar ve Akdeniz havzasındaki komşu devletler ve toplumlar arasındaki iş birliğini güçlendirmek, bölgede istikrar, refah ve güvenliği arttırmak amacıyla oluşturduğu Avrupa Komşuluk Politikası kapsamında yürütülen çok taraflı bir programdır.

Programın 2007-2013 dönemindeki uygulamasından bu yana Bulgaristan (Severoiztochen, Yugoiztochen), Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya (Güneydoğu Bölgesi), Türkiye, Ukrayna (Odessa, Mykolaiv, Kherson, Zaporihzhia ve Donetsk Oblast) ve Yunanistan (Orta Makedonya, Doğu Makedonya-Batı Trakya) programda yer almaktadır.

Karadeniz Sınır Ötesi İşbirliği Programı, Karadeniz bölgesinde çevresel sürdürülebilirliği teşvik etmeye ve ortak zorluklarla mücadele etmeye odaklanmaktadır. Bu nedenle, program kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların sonuçları, programın diğer ortak ülkeleri için de değerli olmaktadır. Dahası, çalışmalardan elde edilen veriler, programa dâhil olan ülkeler ve bölgelerde ortak stratejiler ve politikalar geliştirmeyi kolaylaştırarak Karadeniz Sınır Ötesi İşbirliği Programı'nın daha geniş hedeflerine de katkı sağlayacaktır. Sonuç olarak proje çıktıları, Karadeniz bölgesinin projede belirlenen bölümünde çevresel sürdürülebilirliği teşvik etme ve ortak zorluklarla mücadele etme çabalarına yönelik devam eden çabalar için değerli bir kaynak olarak hizmet edecektir.

KTÜ’nün ortak olarak yer aldığı ve akademisyenler tarafından uluslararası fon destekli “Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı”na (Interreg NEXT Black Sea Basin Programme) 2023-2027 Çağrı Dönemi kapsamında sunulan; KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Coşkun ERÜZ’ün  “BlackNETs-Exorcising the BLACK Sea's Silent Killers” başlıklı projesi; Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatma TELLİ KARAKOÇ’un “Invasive Alien Species Observatory and Network Development for the Assessment of Climate Change Impacts and Contextual Ecosystem Services Evaluation in Black Sea Deltaic Protected Areas-IASON++” başlıklı projesi; Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kadir SEYHAN’ın “Cooperation and Awareness for Pollution-free and Environmentally Sustainable Black Sea, CARE SEA” başlıklı projesi ve Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Elemanı Öğr. Gör. Sedanur KALYONCU’nun yürütücülüğünü üstlendiği “T3N-BSB-Transnational Technology Transfer Network for  Black Sea Basin” başlıklı proje başvurusu desteklenmeye hak kazandı.

KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Coşkun ERÜZ’ün Türkiye Koordinatörü olduğu BlackNETs Projesi’nin genel amacı, Karadeniz’i hayalet ağlardan temizlenmesi için denizlerde bulunan av araçlarının türü, sayısı ve denizde bırakılma nedenlerinin araştırılması, çevresel açıdan daha sürdürülebilir alternatiflerin bulunması, kayıpların nasıl en aza indirilebileceği konusunda paydaşlar arasında farkındalık yaratılması ve kaybolan ve/veya hasar gören av araçlarının geri kazanılması ve geri dönüştürülmesinin teşvik edilmesidir. Geçtiğimiz on yılda, balıkçılık aktiviteleri sonucu Karadeniz’e Terkedilmiş, Atılmış veya Kaybolmuş Balıkçılık Av Araçlarının (TAKBA), ulusal sınırlarda olduğu kadar sınır ötesi sularda da olumsuz ekolojik ve sosyo-ekonomik etkilerini ortaya koyan birçok çalışma yapılmaktadır. Ancak sorunun bölgesel olarak ele alınmasının kalıcı ve sürdürülebilir çözümler oluşturmasında uluslararası, çok taraflı ortak çabalara ihtiyaç duyulmaktadır. BlackNETs Projeside Terk Edilmiş, Atılmış Veya Başka Bir Şekilde Kaybolmuş Balıkçılık Av Araçlarının (TAKBA) Karadeniz’e kıyısı ülkelerdeki etkisini, durumunu ölçmek, haritalandırmak, analiz etmek ve pilot uygulamalarla bu atıkları azaltmayı hedeflemektedir. BlackNETs Projesi, TAKBA ile mücadeleye yönelik süregelen çabalar aracılığıyla projenin ve ilgili sektörün tüm aktörleri ve paydaşları arasında "ÇÖPSÜZ KARADENİZ" için ortak bir vizyonun gerçekleştirileceğini ve bunun farklı bakış açılarından, tüm havza için fayda sağlayacağını öngörmektedir. Bu proje, çevre sağlığının iyileştirilmesi için yalnızca plastik ve TAKBA’nın Karadeniz'den temizlenmesini sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda ilgili aktörleri (amatör balıkçılar, ticari avcılar, üreticiler ve perakendeciler, STK'lar, üniversiteler ve yetkililer) gelecekte daha etkin önleyici eylemlerin uygulanması ve kaybolan özellikle kıyılarda amatör balıkçılık malzemelerinin daha iyi izlenmesi için ilgilileri harekete geçirecektir.

KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatma TELLİ KARAKOÇ’un “Invasive Alien Species Observatory and Network Development for the Assessment of Climate Change Impacts and Contextual Ecosystem Services Evaluation in Black Sea Deltaic Protected Areas-IASON++” başlıklı projesinin genel amacı; İstilacı Yabancı Türler (IAS) için ortak izleme eylemlerinin oluşturulması ve gerçekleştirilmesi, beş ülkeden (Romanya, Ukrayna, Yunanistan, Türkiye ve Gürcistan) Karadeniz delta ekosistemlerindeki ilgili hizmetlerin tanımlanması ve etkilerinın değerlendirilerek delta istemlerinin sürdürülebilir kullanımının sağlanması olarak tanımlanmaktadır.  Bunun yanı sıra Türkiye ve Gürcistan gibi AB ülkesi olmayan devletlerin iklim değişikliğine bağlı olumsuzlukların en aza indirilebilmesi için uyum tesislerinin oluşturulması ve teşvik edilmesi noktasında mevcut ve öngörülen iklim koşulları altında delta sistemlerinin dayanıklılığı NATURA 2000 kapsamında değerlendirilmektedir. Proje 5 delta alanı (Tuna Deltası-Romanya ve Ukrayna, Nestos Deltası-Yunanistan, Kızılırmak Deltası-Türkiye, Chorokhi ve Kolkheti Deltaları-Gürcistan) için bahsedilen unsurların incelenmesine dayanmaktadır. “Sınır Ötesi İş Birliği”nin, Karadeniz Biyolojik Bölgesi'ndeki ekosistemlerin evrimsel eğiliminin daha iyi anlaşılmasına olanak sağlayacağı ve bu çalışmaların, istilacı türler bağlamında bölgesel kararların ve politikaların geliştirilmesine temel oluşturabileceği öngörülmektedir. IASON++ Projesi’nin ayrıca “BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” kapsamında sudaki yaşam ve karasal yaşamı koruma hedeflerini gerçekleştirmeye katkı sağlaması; sürdürülebilir kalkınma için okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını koruması ve sürdürülebilir kullanmayı ve karasal ekosistemleri korumayı, iyileştirmeyi ve sürdürülebilir kullanımını desteklemeyi; sürdürülebilir orman yönetimini sağlamayı; çölleşme ile mücadele etmeyi; arazi bozunumunu durdurmayı ve tersine çevirmeyi; biyolojik çeşitlilik kaybını engellemeyi amaçlamaktadır.

KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kadir SEYHAN’ın “Cooperation and Awareness for Pollution-free and Environmentally Sustainable Black Sea, CARE SEA” başlıklı projesi, Türkiye'nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde; Çoruh Havzası, Çağlayan ve Arili Dereleri ve Fırtına Havzası’nda plastik ve mikro plastikler üzerine kapsamlı bir çalışma yapmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma, ilgili su kaynaklarında plastik kirliliğinin boyutunu anlamak için hayati öneme sahip olmakta ve çalışmanın, bu konuda etkili yönetim stratejileri geliştirmek için temel veriler sağlayacağı öngörülmektedir. Çalışma, zaman içinde plastik konsantrasyonlarındaki değişiklikleri yakalamak için yıl boyunca düzenli aralıklarla su ve sedimantasyon örneklerinin toplanmasını içermektedir. Çalışmanın sonuçları, çevre ve halk sağlığı üzerindeki plastik kirliliğinin zararlı etkilerini hafifletmeye çalışan politika yapıcılar, bilim insanları ve paydaşlar için değerli olacaktır. Proje aynı zamanda Karadeniz Bölgesi’ndeki plastik kirliliği konusunda halkın farkındalığını ve ekosisteme katılımını artırılacaktır. Bunun için eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenecektir. Amaç; halkı, yerel yetkilileri ve diğer paydaşları, plastik atıkları azaltmak ve sürdürülebilirliği teşvik etmek için etkili stratejilerin geliştirilmesine ve uygulanmasına dâhil etmektir. Bu sayede proje çarpan etkisiyle daha fazla insan ve kuruluşun, çözümün bir parçası olmasına sağlamayı ve plastiksiz bir Karadeniz'e katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Projenin konusu, Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen “2030 Dünya Okyanusları On Yılı” değerlendirmeleri kapsamında, sürdürülebilir doğal kaynakların korunmasında önem arz eden araştırma odaklarının bir parçası olarak dikkat çekmektedir. 2030 yılına kadar dünyada 40 milyon kişinin okyanus-deniz temelli sanayi ve iş kollarında istihdam edileceği istatistikleri noktasında, bu alanda farkındalığı arttırılmış insan kaynağı büyük önem arz etmektedir.

KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Elemanı Öğr. Gör. Sedanur KALYONCU’nun yürütücülüğünü üstlendiği “T3N-BSB-Transnational Technology Transfer Network for  Black Sea Basin” başlıklı projekapsamında; özellikle mavi ekonomi, düşük karbon ekonomisi ile iklim değişikliğine dayanıklılık ve uyum gibi alanlarda bilgi, deneyim ve iyi uygulamaların paylaşılacağı havza bazlı bir teknoloji transfer ağı geliştirilmesine yönelik faaliyetler gerçekleştirilecektir. Öncelikli olarak mavi ekonomi, düşük karbon ekonomisi ile iklim değişikliğine dayanıklılık ve uyum gibi alanlarına odaklanan etkileri yerel veya ulusal düzeyde kalan, iyi uygulama niteliği taşıyan ve uluslararası etki yaratabilecek araştırma projeleri tespit edilecektir. Sonrasında, araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesi, iyi uygulamaların paylaşılması, ortak projeler (özellikle Ar-Ge projeleri) geliştirilmesi, proje ortakları ve ilgili paydaşlar arasında uluslararası iş birliği ve sinerjinin artırılması, start-up'ların/spin-off'ların desteklenmesi ve teşvik edilmesi, mevcut kümelerin desteklenmesi, yatırım fırsatlarının tanıtılması gibi faaliyetleri kolaylaştırmak ve artırmak için dijital bir araç olarak ‘T3N-BSB Portal’ hayata geçirilecektir. Tüm ağ üyelerinin katılım sağlayacağı ve her yıl Büyük Karadeniz Forumu düzenlenecektir. Forum; projenin farklı hedef grupları için iyi uygulama örneklerinin paylaşılmasını, ağ üyelerinin yenilikçi tematik projeler geliştirmelerini ve Karadeniz havzasında yeni “Üniversite-Sanayi İş Birliği” ortaklıkları kurmalarını, uluslararası yatırımlar gerçekleştirmelerini sağlamayı amaçlayan ikili toplantıların gerçekleştirileceği farklı oturumlar içerecektir. Forum ayrıca hedef grupların farklı proje türlerini tanıtma fırsatı yakalayacağı uluslararası bir proje yarışmasına ev sahipliği yapacak.