İklim değişikliği artık yalnızca doğayı değil, insanın kendisini de hedef alıyor. Uzmanlara göre, etkiler anne karnından itibaren başlıyor. Sıcak hava dalgaları erken doğum oranlarını yüzde 16, ölü doğumları ise yüzde 46 artırıyor. Avrupa’da 2050’ye kadar cilt kanserinde yüzde 5’lik bir artış bekleniyor. Beş yaş altındaki çocuklarda suyla bulaşan hastalıklar her yıl yüzbinlerce can alıyor.

Türkiye de bu tabloya kayıtsız kalmıyor. 2026 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, Sağlık Bakanlığı öncülüğünde yeni bir yapılanma kurulacak. “İklim Değişikliği ve Sağlık Bilimsel Danışma Kurulu” adıyla hayata geçirilecek yapı, iklimin tetiklediği hastalıkları izleyip önlem planları geliştirecek.

Kalp, akciğer, ruh sağlığı… Hepsi tehdit altında

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Başkanı Prof. Dr. Bülent Kılıç, “Aşırı sıcaklar, özellikle yaşlılarda kalp krizi, inme, KOAH ve böbrek hastalıklarını artırıyor” diyor. Kılıç’a göre, sadece fiziksel değil, ruhsal etkiler de görülüyor. Afetler, uzun süren sıcak dönemler ve kuraklıklar toplum psikolojisini olumsuz etkiliyor.

Kılıç, su kaynaklarının kirlenmesinin de salgınlara zemin hazırladığını belirterek “Sera gazlarını azaltmak, yeşil alanları korumak, su havzalarını temiz tutmak artık halk sağlığının bir parçası olmalı” görüşünde.

“Görünmez katil” hava kirliliği

Türk Toraks Derneği’nden Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, hava kirliliğini “görünmez katil” olarak tanımlıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, her yıl 8 milyondan fazla insan kirli hava nedeniyle yaşamını yitiriyor. Aykaç, “Kirlilik oranı belli eşiği geçtiğinde, ölüm oranları yüzde 6 artıyor. Bu sadece akciğer değil, kalp, damar ve sinir sistemi hastalıklarını da tetikliyor” diyor.

Araştırmalara göre hava kirliliği, astım ve KOAH’ın yanı sıra diyabet, uyku bozuklukları ve inme riskini de artırıyor.

Alerjiler yeni bölgelere taşındı

Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Ümit Murat Şahiner, iklim değişikliğinin alerjileri de dönüştürdüğünü söylüyor: “Ankara’da artık selvi polenine bağlı alerjiler görülüyor. Bu, iklim kuşaklarının değiştiğinin bir göstergesi.”

Şahiner, fırtınaların polen yayılımını artırdığını, su kalitesindeki bozulmanın ise cilt hastalıklarını çoğalttığını belirtiyor. Besin alerjilerinin de son 20 yılda 2-3 katına çıktığını ekliyor.

Türkiye’den örnek bir adım

BM Kalkınma Programı (UNDP) uzmanı Prof. Dr. Didem Evci Kiraz, Sağlık Bakanlığı’nın hazırlayacağı “iklime duyarlı hastalıklar listesi”nin büyük önem taşıdığını vurguluyor. Kiraz’a göre bu sayede her şehirde iklimin sağlık üzerindeki etkisi ölçülebilecek, erken tanı kolaylaşacak.

“Türkiye 1996’dan beri bu konuda önemli adımlar atıyor. Eğer bu veriler uluslararası düzeyde paylaşılırsa, Türkiye iklim-sağlık ilişkisi alanında öncü ülkelerden biri olabilir” diyor.

Tehdit listesi uzuyor

Uzmanlara göre iklim krizinin tetiklediği başlıca hastalıklar şöyle sıralanıyor:

  • Kanser

  • Kalp ve damar hastalıkları

  • İnme

  • Astım, KOAH

  • Diyabet

  • Uyku bozuklukları

  • Sıtma, sarı humma, hantavirüs

  • Alerjiler